FROMBORK. Miasto Mikołaja Kopernika nad Zalewem Wiślanym. Jak zaplanować zwiedzanie?

Z każdym rokiem coraz więcej turystów decyduje się na wypoczynek nad Zalewem Wiślanym, a rosnącym zainteresowaniem cieszy się tutaj także usytuowany nad jego południowym brzegiem Frombork. To niewielkie miasteczko, choć często niedoceniane, nazywane jest przez wielu klejnotem Warmii i w zasadzie w ogóle nie można się temu dziwić – miejsce to oprócz swojego atrakcyjnego położenia cechuje się też bowiem bardzo bogatą i ciekawą historią, i z pewnością warto tu przyjechać – najlepiej na krótką jednodniową lub weekendową wycieczkę.

PODSTAWOWE INFORMACJE NA TEMAT FROMBORKA

Współczesny Frombork jest raptem niewielkim miasteczkiem zamieszkałym przez niespełna 2.5 tysiąca mieszkańców. Miejscowość ta jest położona w powiecie braniewskim, w województwie warmińsko-mazurskim i zbiegają się w niej dwie drogi wojewódzkie: nr 504 i nr 505. Choć miejsce to jest usytuowane nieco na uboczu (niespełna 20 km od polsko-rosyjskiego przejścia granicznego Gronowo-Mamonowo), to można tu stosunkowo łatwo i szybko dojechać, o ile podróżujecie z takich miejsc jak np. Elbląg, Olsztyn, Ostróda, Gdańsk czy Mierzeja Wiślana.

Dawniej Frombork był przede wszystkim siedzibą biskupów warmińskich, a bardzo ważną postacią w historii miasta był bez wątpienia Mikołaj Kopernik, który jako duchowny spędził tu ponad 30 lat swojego życia aż do śmierci. Nasz znakomity polski astronom właśnie we Fromborku ukończył swoje największe dzieło „De revolutionibus orbium coelestium” („O obrotach sfer niebieskich”), w którym zaprezentował heliocentryczną teorię budowy wszechświata (o czym najczęściej mówi się, że „wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię”). Nic więc dziwnego, że także współcześnie we Fromborku wciąż żywa jest pamięć o Mikołaju Koperniku i jest to jeden z najważniejszych punktów na trasie Szlaku Kopernikowskiego w Polsce.

WZGÓRZE KATEDRALNE – CO ZOBACZYĆ WE FROMBORKU?

Sercem Fromborka i miejscem, które zdecydowanie należy odwiedzić, jest Wzgórze Katedralne. To właśnie tutaj kryje się naprawdę wiele zabytków sprzed setek lat i do dziś przypominają one o bardzo bogatej historii całego miasta. W miejscu tym, oprócz przepięknej gotyckiej archikatedry, znajdują się również obiekty związane z życiem i działalnością Mikołaja Kopernika – wszystkie one zostały opisane poniżej.

Chcąc zwiedzać poszczególne obiekty znajdujące się na Wzgórzu Katedralnym, warto wiedzieć, że aktualnie funkcjonują one w strukturach dwóch odrębnych od siebie jednostek muzealnych. Są to:

• Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku – w jego skład wchodzi dawny Pałac Biskupi oraz Planetarium (bilety do obu tych obiektów można zakupić w tzw. bramie południowej Wzgórza Katedralnego),
• Muzeum Pomnika Historii Frombork Zespół Katedralny – w jego skład wchodzi Bazylika Archikatedralna oraz Wieża Radziejowskiego (bilety wstępu kupuje się osobno w każdym z tych obiektów).

1. Katedra we Fromborku

Najważniejszym i najstarszym obiektem na Wzgórzu Katedralnym jest Bazylika Archikatedralna p.w. Wniebowzięcia Marii Panny i św. Andrzeja Apostoła. Została ona zbudowana w latach 1329-1388 i w całym średniowieczu uchodziła za jeden z największych kościołów w naszym regionie. Ta gotycka świątynia jest przykładem tzw. kościoła halowego, czyli takiego, który jest kilkunawowy (w tym przypadku trzynawowy), a poszczególne nawy są tej samej wysokości. Ten typ kościołów był zresztą bardzo typowy dla całej Europy Środkowej w XIV-XV wieku, a inne przykłady takiego rozwiązania architektonicznego możemy spotkać też w wielu innych polskich miastach. Katedra we Fromborku ma 97 metrów długości i od 12 do 22 metrów szerokości, a jej charakterystycznym elementem są też dwie kaplice: Kaplica św. Jerzego oraz dobudowana do katedry w XVIII wieku Kaplica Zbawiciela.

Do najcenniejszych zabytków fromborskiej katedry zalicza się z pewnością XVIII-wieczny marmurowy ołtarz główny z obrazami przedstawiającymi Wniebowzięcie Marii Panny i Męczeństwo św. Andrzeja, a także późnogotycki ołtarz-poliptyk z rzeźbą Madonny z Dzieciątkiem. Poza tym, odwiedzając kościół warto też zwrócić uwagę na liczne reprezentacyjne ołtarze boczne, gotyckie płyty nagrobne, barokowe organy i epitafium kanonika Bartłomieja Boreschowa.

Zdecydowanie najważniejszą postacią związaną z katedrą we Fromborku był jednak Mikołaj Kopernik i to właśnie w tym kościele został on pochowany. Sama historia miejsca pochówku Kopernika jest zresztą o tyle ciekawa, że przez kilkaset nie wiedziano, gdzie spoczywa kanonik, i to pomimo tego, że wielokrotnie w różnych momentach historii prace poszukiwawcze prowadzili zarówno Polacy, jak i Niemcy czy Rosjanie. Domniemane szczątki Kopernika odkryto pod jednym z ołtarzy bocznych dopiero w 2005 roku, a po zbadaniu ich autentyczności odbyła się w kościele 22 maja 2010 roku uroczystość ponownego pochówku. Aktualnie w katedrze oglądać można zarówno sarkofag ze szczątkami Kopernika jak i poświęcone mu epitafium z XVIII wieku.

2. Dawny Pałac Biskupi

Pałac Biskupów Warmińskich (Pałac Ferbera) to znajdująca się w południowo-wschodniej części Wzgórza Katedralnego budowla, która pierwotnie pochodziła z połowy XIV wieku i która doszczętnie spłonęła w 1945 roku, po czym została wzniesiona na nowo w II połowie lat sześćdziesiątych. Obecnie obiekt ten jest główną siedzibą wspomnianego już Muzeum Mikołaja Kopernika i mieszczą się w nim zarówno wystawy stałe („Mikołaj Kopernik – życie i dzieło” oraz „Astronomia w nawigacji i geodezji”) jak i wystawy czasowe.

3. Planetarium we Fromborku

Częścią Muzeum Kopernika jest również Planetarium, które także mieści się w obrębie Wzgórza Katedralnego – w dolnej części Wieży Radziejowskiego. Obiekt ten ma na wyposażeniu specjalny sprzęt, który na kopule o średnicy 8 metrów wyświetla obrazy nieba, widoczne z różnych miejsc na Ziemi o różnych porach dnia i o różnych porach roku. W czasie projekcji widzowie mogą oglądać drogę przemierzaną przez Słońce, planety i inne ciała niebieskie. Planetarium we Fromborku jest z pewnością jedną z największych atrakcji tego miasta i powinno się tu spodobać zarówno miłośnikom astronomii, jak również osobom, które na co dzień nie mają wiele wspólnego z tą dziedziną nauki. Chcąc wybrać się do Planetarium, należy zakupić bilet na konkretny seans, tzn. na konkretny dzień i na konkretną godzinę. Projekcje odbywają kilka razy dziennie i trwają ok. 30 minut.

Jako ciekawostkę można również wspomnieć, że jeszcze jednym obiektem wchodzącym w skład Muzeum Mikołaja Kopernika jest Park Astronomiczny, który znajduje się jednak nie w samym Fromborku, a w odległości 2 km od miasta, na Górze Żurawiej, w miejscowości Ronin.

4. Wieża Radziejowskiego

Wspomniana już Wieża Radziejowskiego, usytuowana w południowo-zachodnim narożniku Wzgórza Katedralnego, to wzniesiona na przełomie XVI/XVII wieku budowla, która w przeszłości pełniła trzy funkcje – była dzwonnicą, latarnią morską i przede wszystkim znakomitym punktem obserwacyjnym. Wieża ma 70 metrów wysokości, a na jej szczycie funkcjonuje obecnie taras widokowy (brak windy), z którego podziwiać można panoramę Fromborka i jego okolic oraz Zalew Wiślany.

Tak prezentuje się miasto widziane z tarasu widokowego na szczycie Wieży Radziejowskiego:

Wewnątrz wieży czeka też na Was unikatowe wahadło Foucaulta, czyli przyrząd służący do ilustrowania ruchu obrotowego Ziemi wokół własnej osi. Urządzenie to składa się z metalowej kuli poruszającej się powoli na stalowej linie, a jego nazwa pochodzi od nazwiska J. B. L. Foucaulta – francuskiego fizyka, który jako pierwszy wykonał eksperyment z użyciem tego typu przyrządu. Wahadło we Fromborku jest jednym z kilkunastu tego typu obiektów w Polsce – inne znajdują się m.in. w Kościele św. Piotra i Pawła w Krakowie, na dziedzińcu Politechniki Gdańskiej czy w warszawskim Centrum Nauki Kopernik.

5. Wieża Kopernika

Niemal całe Wzgórze Katedralne we Fromborku otoczone jest ceglaną fortyfikacją obronną. Jej najciekawszym i najstarszym elementem jest tzw. Wieża Kopernika, która została wybudowana jeszcze w XIV wieku i, podobnie jak Pałac Biskupi, spłonęła w 1945 roku, po czym została odbudowana w latach sześćdziesiątych. Historia tej wieży jest o tyle ciekawa, że przez bardzo długi czas sądzono, iż to właśnie w niej Mikołaj Kopernik prowadził obserwacje nieba (co zresztą pokazuje obraz Jana Matejki „Astronom Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem” z 1873 roku, można go oglądać w Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego). Współczesne badania zaprzeczyły jednak tej teorii, gdyż sama wieża jest zbyt mała, aby mogła pomieścić sporych rozmiarów przyrządy astronomiczne. Obecnie Wieża Kopernika nie jest udostępniana dla zwiedzających.

INNE CIEKAWE MIEJSCA I ATRAKCJE WE FROMBORKU

Choć to Wzgórze Katedralne uchodzi za największą perełkę Fromborka, to także w innych częściach tego niedużego miasta znajduje się co najmniej kilka obiektów, na które również warto zwrócić uwagę. Wystarczy krótki spacer w kierunku Rynku Miejskiego oraz w stronę portu nad Zalewem Wiślanym!

1. Pomnik Mikołaja Kopernika

Ważnym miejscem we Fromborku i jednocześnie kolejnym już miejscem przypominającym o roli, jaką odegrał nasz wielki astronom w dziejach miasta, jest pomnik Mikołaja Kopernika, który znajduje się u podnóża Wzgórza Katedralnego. Monument ten został postawiony w 1973 roku, czyli w 500. rocznicę urodzin uczonego, a jego twórcą jest Mieczysław Welter. Choć sam wygląd pomnika początkowo był krytykowany, to zdążył on już na stałe wpisać się w krajobraz miasta, a jako ciekawostkę można wspomnieć, że niemal identyczny posąg, również autorstwa Weltera, stanął także w parku Chapultepec w Meksyku.

2. Rynek Miejski

Postać Mikołaja Kopernika odnajdziecie także na odrestaurowanym Rynku Miejskim we Fromborku. W centralnym punkcie tego placu znajduje się podświetlona fontanna z tryskającą wodą, a wokół niej na łukach wyłożonych ciemniejszą granitową kostką stoją ławki symbolizujące osiem planet Układu Słonecznego. To właśnie na trzeciej spośród tych ławek (symbolizującej Ziemię) siedzi odlany z brązu Kopernik z głową zwróconą w kierunku Wzgórza Katedralnego.

3. Wieża Wodna

Ciekawym obiektem we Fromborku jest również XVI-wieczna ceglana Wieża Wodna, która była pierwszą na ziemiach polskich wieżą wodociągową, a jej głównym zadaniem było dostarczanie wody z Zalewu Wiślanego do zabudowań znajdujących się na Wzgórzu Katedralnym. Obecnie jest ona kolejnym już po Wieży Radziejowskiego punktem widokowym na terenie miasta.

4. Kanał Kopernika

Poza tym, przez kilkaset lat przez Frombork przepływał tzw. Kanał Kopernika, czyli mający długość ok. 5 km sztuczny przekop łączący Zalew Wiślany z rzeką Baudą nieopodal miasta. Co prawda w połowie lat sześćdziesiątych XX wieku część tego kanału została zasypana i aktualnie w centrum Fromborka zachował się jedynie 250-metrowy odcinek nad samym zalewem, ale w ostatnich latach został on poddany gruntownej rewitalizacji i jest to obecnie dobre miejsce na krótki spacer.

5. Port nad Zalewem Wiślanym

Ważnym atutem Fromborka jest też jego położenie nad Zalewem Wiślanym. Znajduje się tu niewielki port morski, który nie tylko jest przyjemnym miejscem pozwalającym na złapanie chwili wytchnienia, ale też pełni on funkcje transportowe i stanowi, zwłaszcza w sezonie letnim, ciekawą atrakcję turystyczną.

W porcie funkcjonuje morskie przejście graniczne z Federacją Rosyjską, a nieopodal znajduje się również plaża miejska nad Zalewem Wiślanym. Poza tym, warto wiedzieć, że port we Fromborku posiada czynne wakacyjne połączenia pasażerskie z takimi miejscowościami jak:

• Tolkmicko,
• Elbląg,
• Krynica Morska (ZOBACZ).

W szczególności to ostatnie jest bardzo popularne wśród turystów wypoczywających nie tylko w samej Krynicy, ale też w innych okolicznych miejscowościach. Jeśli więc i Wy będziecie wypoczywać na Mierzei Wiślanej, to wówczas świetnym pomysłem będzie skorzystanie z oferty takiego rejsu i przypłynięcie do Fromborka na jeden dzień. Z pewnością nie będziecie żałować.

—

Podobał Ci się ten tekst lub może masz do niego jakieś dodatkowe pytania? Zostaw komentarz, a z przyjemnością Ci odpowiem!

A może jesteś ciekawy(-a) kolejnych tekstów, które już niebawem zostaną opublikowane na stronie? Dołącz do wspólnej podróży na Facebooku @stronyswiata.blog oraz na Instagramie @darek_wojdyga i @wszystkiestronyswiata.pl, a na pewno zawsze będziesz na bieżąco!